Des te meer twee partners op elkaar lijken, des te leuker ze elkaar vinden. Het is namelijk belonend om een partner te hebben die dezelfde achtergrond, persoonlijkheid, normen, waarden en interesses deelt. Een van de basisprincipes van aantrekkingskracht is dan ook het gezegde ‘soort zoekt soort’. Waarom geloven dan toch zo ontzettend veel mensen dat ook ‘tegenpolen elkaar aantrekken’? Zijn er misschien omstandigheden waaronder mensen met tegengestelde eigenschappen zich inderdaad tot elkaar aangetrokken kunnen voelen?
Het antwoord op de laatste vraag is eigenlijk over het algemeen: nee. Maar aantrekking verloopt soms op rare manieren, waardoor tegenpolen elkaar toch lijken aan te trekken.
Matching is een breed proces
In 1994 trouwde de 26 jaar oude playmate Anne Nicole Smith met 89 jaar oude miljonair J. Howard Marshall. Op het eerste gezicht duidelijk tegenpolen. Maar deze twee personen matchen op een manier die verder gaat dan enkel het uiterlijk; zij ruilen looks voor geld en vice versa. Niet erg romantisch, maar zo’n ‘ruiling’ blijkt wel effectief: mannen met veel geld zijn in staat om goed te kunnen zorgen voor het nageslacht en zijn dus aantrekkelijker voor vrouwen. En vrouwen die er jong en mooi uitzien zijn meestal vruchtbaar en gezond en dus aantrekkelijk voor mannen.
Ontdekken van tegengesteldheid kan lang duren
Een andere bron van verwarring is dat het een tijd duurt voordat twee partners elkaar goed genoeg kennen om te weten wat ze wel en wat ze niet gemeen hebben. Aantrekkingskracht kan leiden tot het idee dat iemand meer op je lijkt dan daadwerkelijk het geval is; dit wordt waargenomen gelijkheid genoemd. En het duurt lang voordat we doorhebben dat iemand minder op ons lijkt dan we oorspronkelijk dachten en het dus eigenlijk niet botert. Zelfs wanneer we denken dat we onze partners goed kennen, kunnen er gaandeweg nog verrassingen opduiken. Zo stelt de stimulus-waarde-rol theorie van Bernard Murstein dat relaties zich in drie opeenvolgende stadia ontvouwen. In het eerste stadium, het stimulusstadium, zijn relaties gebaseerd op overeenkomsten in uiterlijke kenmerken als leeftijd en etnische afkomst. In het tweede stadium, het waardestadium, wordt de relatie gekenmerkt door overeenkomsten tussen normen en waarden. In het derde stadium, het rolstadium, wordt de relatie gekenmerkt door overeenkomsten in rolverdeling op gebied van ouderschap, huishouden, enzovoort. Het probleem hierbij is dat partners perfect overeen kunnen komen in hun normen en waarden, maar er dus later pas achter komen dat ze misschien wel wezenlijk verschillen in hun opvattingen over de opvoeding van de kinderen – als ze die überhaupt al willen!
De invloed van tijd is ook aanwezig in wat fatal attraction wordt genoemd: dit houdt in dat een bepaalde eigenschap van iemand, tegengesteld aan die van jezelf, je in de eerste instantie aantrekt maar je later afstoot. Een partner die in het begin bijvoorbeeld nog zo ‘volwassen en serieus’ was, wordt later bestempeld als ‘oud en saai’. Deze fatale kwaliteiten lijken in het begin aantrekkelijk, maar na verloop van tijd realiseren mensen zich dat ze zulke tegengestelde eigenschappen helemaal niet aantrekkelijk vinden.
Sommige eigenschappen zijn belangrijker dan andere
Een andere nuance is dat sommige overeenkomsten binnen een relatie nu eenmaal belangrijker gevonden worden dan de ander. Over het algemeen is het zeer belonend wanneer een partner hetzelfde denkt over ideeën die voor ons belangrijk zijn. Religie is vaak zo’n onderwerp; gedeelde opvattingen zijn zeer belonend voor partners die zeer gelovig zijn, maar niet-gedeelde opvattingen hebben weinig tot geen effect wanneer beide partners weinig waarde hechten aan religie. In het laatste geval is het niet zo dat tegenpolen elkaar aantrekken, maar is het zo dat het ook niet hoeft uit te maken dat je partner een tegengesteld idee heeft.
Complementariteit
Toch zijn er omstandigheden waaronder tegenpolen wel degelijk blijken te matchen. Een zo’n situatie is die van complementariteit, wat inhoudt dat het gedrag van je partner het jouwe aanvult. Een bekend voorbeeld is dat van dominantie en onderdanigheid: wanneer de ene partner zelfverzekerd is en graag de leiding neemt en de andere partner wat onzeker is en graag aan de hand genomen wil worden. Op deze manier kunnen tegengestelde eigenschappen zo nu en dan toch aantrekkelijk zijn.
Tot slot
Gelijkheid blijkt nog altijd de beste voorspeller van een gelukkige relatie. We verwachten namelijk dat we met een partner op wie we lijken veel gemeen zullen hebben, goed op zullen kunnen schieten, en dat ze ons ook leuk zullen vinden. Zoals we hebben kunnen lezen zijn er veel manieren waarop tegenpolen elkaar lijken aan te trekken, maar in wezen gaat toch het gezegde ‘soort zoekt soort’ op. Gelijkheid is aantrekkelijk, tegengesteldheid is dit niet.
Hoi Wendy,
Ik ben het volledig met je oneens dat men valt op iemand die op hem of haar lijkt. Je moet wanneer je het over dit onderwerp hebt trouwens wel een duidelijk onderscheid maken tussen enerzijds “vallen op iemand”/ verliefdheid/ lustgevoelens en anderzijds een hechtingsrelatie met iemand aangaan, waarbij het bevriend zijn zwaarder telt dan de kriebels in de buik.
Wanneer je het hebt over verliefd worden op iemand is de kans erg groot dat je valt op iemand die een tegenpool van jezelf is. Hierbij moet je je namelijk realiseren dat je het dan hebt over een seksuele aantrekkingskracht is. Seksuele aantrekking is spanning. En bij wie heb je de grootste kans op een groot spanningsveld? Bij degene die juist het tegenovergestelde van jou is. Als iemand een relatie begint met iemand die veel op hem of haar lijkt is er eerder sprake van een groot vriendschapsgevoel, dit heeft meer overeenkomsten met hechting dan met lust. Lust is een zinderende spanning, een plus tegenover een min, de vonken vliegen eraf juist omdat ze verschillend zijn.
Je zou eens onderzoek kunnen doen naar hechtingsstijlen. Seksuele aantrekking komt vaker voor tussen twee mensen die verschillende hechtingsstijlen hebben, bijvoorbeeld een anxious en een avoidant attachment.
Pas zodra de relatie in rustiger vaarwater komt (doordat de eerste lust wat gekalmeerd is) wordt het belangrijk voor velen dat er overeenkomsten zijn tussen hen en hun partner. Op dat moment speelt hechting zwaarder dan aantrekkingskracht. Je zoekt een maatje met wie je het goed kan vinden, in plaats van enkel een partner waarmee je zinderend passionele seks hebt. Op dat punt worden overeenkomsten dus meer gewaardeerd en gaat men zich ergeren aan verschillen. Maar dit is de fase van “wat trekt je aan” al voorbij.