Van podcasts tot Netflix-series: om true crime kun je niet meer heen. Steeds meer mensen verdiepen zich in verhalen over waargebeurde misdaden. Maar waarom voelen we ons eigenlijk zo aangetrokken tot deze gruwelijke, maar ook interessante content?

Verschillende studies geven interessante psychologische inzichten in de motieven achter true crime-consumptie én de impact ervan op gedrag en welzijn. We lichten er in dit artikel een uit.

Vrouwen consumeren meer true crime

Eén van de meest opvallende bevindingen? Vrouwen consumeren significant meer true crime dan mannen, vooral in de vorm van podcasts. Dat lijkt niet simpelweg een kwestie van algemene mediavoorkeur, want mannen luisteren gemiddeld vaker naar podcasts en volgen vaker het nieuws.

Onderzoek wijst op een andere verklaring: vrouwen ervaren over het algemeen een hogere subjectieve angst voor slachtofferschap (Rader et al., 2020), ook al is het daadwerkelijke risico voor vrouwen niet per se hoger. True crime biedt hen mogelijk bruikbare kennis om zich beter te beschermen. In de studie noemden vrouwen dan ook vaker het motief van defensieve waakzaamheid.

Daarnaast speelt emotieregulatie een rol: enge of spannende media helpen sommige mensen om beter om te leren gaan met angst en stress. Dat fenomeen is bekend uit onderzoek naar horrorfilms (Scrivner & Christensen, 2021), en lijkt ook op te gaan voor true crime.

Opvallend is dat ‘authenticiteit’ (mysterie, rechtvaardigheid, echtheid) in deze studie weliswaar het vaakst als motief werd genoemd, maar het minst sterk voorspelde wie daadwerkelijk meer true crime consumeerde. Macabere nieuwsgierigheid, defensieve waakzaamheid en opwinding bleken belangrijkere factoren.

Nieuwsgierigheid naar gevaarlijke personen

Macabere nieuwsgierigheid — de natuurlijke drang om informatie over gevaar en duistere aspecten van het menselijk bestaan op te zoeken — bleek de krachtigste voorspeller van true crime-consumptie. Vooral nieuwsgierigheid naar het denken van gevaarlijke personen (criminelen, moordenaars) verklaarde het consumptiegedrag, meer nog bij vrouwen dan bij mannen. Opmerkelijk genoeg voorspelde nieuwsgierigheid naar geweld op zich géén verhoogde true crime-consumptie.

True crime en angst voor criminaliteit

Bekend is dat overmatige blootstelling aan negatief nieuws (denk aan berichtgeving over Covid-19, terrorisme of misdaad) stress kan verhogen. Toch bleek true crime-consumptie in deze studie nauwelijks samen te hangen met negatieve stemming — met een kleine uitzondering voor podcasts.

Interessant genoeg rapporteerden deelnemers dat ze zich door true crime enerzijds minder veilig voelden, maar zich tegelijkertijd beter voorbereid achtten op potentiële gevaren (door bijvoorbeeld zelfverdedigingsstrategieën te bedenken).

Dit wijst erop dat de relatie tussen true crime en angst voor criminaliteit complex is, en vraagt om toekomstig onderzoek waarin cognitieve, emotionele en gedragsmatige componenten van angst beter worden onderscheiden.

Persoonlijkheid: antagonisme en agressie

Een intrigerend aspect is de gevonden relatie tussen true crime-consumptie en antagonisme — een persoonlijkheidskenmerk dat o.a. bestaat uit agressieve trekken, onaangenaamheid en aspecten van de ‘Dark Triad’ (Machiavellisme, narcisme en psychopathie). Het is aannemelijk dat mensen met antagonistische trekken juist eerder kiezen voor gewelddadige of verontrustende content die aansluit bij hun denkwijze.

Binnen de Dark Triad bleek vooral Machiavellisme (misleiden en manipuleren van andere mensen) sterk gerelateerd aan true crime-consumptie. Voor narcisme waren de motieven ‘authenticiteit’ en ‘emotieregulatie’ relevant — mogelijk omdat true crime daar ook een zelfrelevante functie kan vervullen (bv. gericht op zelfbescherming of zelfvermaak).

Een interessante vraag is of mensen met hogere machiavellistische trekken zich meer met daders dan met slachtoffers identificeren. Tegelijkertijd blijkt uit eerder onderzoek dat deze mensen juist ook gevoeliger zijn voor het risico om zelf slachtoffer te worden, wat hun interesse in true crime mogelijk verklaart.

Normaliseert true crime geweld?

In theorie zou true crime-consumptie via socialisatie bij kunnen dragen aan het normaliseren van geweld en het desensitiseren voor het leed van anderen.

Toch moet deze conclusie sterk genuanceerd worden:

• Mensen met hogere antagonistische trekken kiezen waarschijnlijk zelf eerder voor gewelddadige media (selectie-effect).

• De gevonden effecten waren klein.

• Consumptie van niet-gewelddadige media kan ook samenhangen met agressie — mogelijk omdat mensen met zwakke emotieregulatie meer (maladaptieve) media consumeren.

• Het verband verschilt per format: bij tv en films was de relatie met antagonisme sterker dan bij boeken, podcasts of nieuws.

Bovendien bleek dat het motief ‘defensieve waakzaamheid’ géén relatie had met antagonisme, terwijl het motief ‘opwinding’ juist de sterkste associatie toonde.

True crime en welzijn

In tegenstelling tot wat je zou verwachten, bleek true crime-consumptie nauwelijks gerelateerd aan negatieve stemming. Daarbij spelen verschillende factoren een rol:

• Podcasts en boeken blijken empathischer en meer slachtoffergericht te zijn.

• Tv en films leggen vaker de nadruk op sensationele en gewelddadige elementen.

• Podcasts bieden bovendien gelegenheid tot parasociale relaties met vertellers, en voor sommige vrouwen zelfs een gevoel van community en steun (Boling, 2023).

Daarnaast bleek true crime-consumptie met het motief ‘defensieve waakzaamheid’ positief samen te hangen met het gebruik van adaptieve emotieregulatiestrategieën (zoals cognitieve herwaardering en acceptatie).

Ook werd een verband gevonden tussen het motief ‘emotieregulatie’ en creativiteit in het omgaan met angstige situaties. Dit suggereert dat sommige mensen true crime bewust inzetten om met negatieve emoties om te leren gaan.

Conclusie

De fascinatie voor true crime blijkt te berusten op een complexe mix van motieven en persoonlijkheidskenmerken.  Voor veel vrouwen biedt true crime een manier om waakzaamheid te vergroten en emoties te reguleren. Voor anderen speelt vooral macabere nieuwsgierigheid of het verlangen naar opwinding een rol.

Hoewel het genre op het eerste gezicht sensationeel lijkt, blijkt de psychologische werkelijkheid genuanceerder: true crime kan mensen helpen zich beter voorbereid te voelen op risico’s, biedt mogelijkheden tot emotionele verwerking, en heeft meestal géén uitgesproken negatieve impact op welzijn.

Tegelijkertijd blijft het belangrijk om de motieven en de wijze van consumptie goed te onderscheiden. Want uiteindelijk leren we via true crime misschien net zo veel over onze eigen psyche als over de misdaden die er worden verteld.

Bronnen:
Perchtold-Stefan, C., Rominger, C., Fink, A., Ceh, S. M., Sattler, K., & Veit, S. (2024). Out of the Dark. Psychological Perspectives on People’s Fascination with True Crime. Perspectives on True Crime, 1-88.

Vicary, A. M., & Fraley, R. C. (2010). Captured by true crime: Why are women drawn to tales of rape, murder, and serial killers?. Social Psychological and Personality Science, 1(1), 81-86.