Een opiniestuk van Wendy

’s Avonds, als ik in bed lig en gedachteloos door mijn Instagram-feed scroll, kom ik ze telkens weer tegen. Mensen die wonen in woongroepen, onder begeleiding, vaak met een psychiatrische kwetsbaarheid. Hun filmpjes variëren van aandoenlijk tot verontrustend. En eerlijk is eerlijk: in eerste instantie is het soms gewoon… grappig. Ik lach weleens om de absurditeit, de onvoorspelbaarheid, de schattigheid en de chaos die zich daar afspeelt. We kunnen niet alleen maar treuren, het leven is al zwaar genoeg, toch? Maar ergens, na dat lachen, blijft er iets knagen. Want als ik eerlijk ben, maak ik mezelf óók schuldig. Ik volg deze accounts. Ik klik, ik kijk en daarmee geef ik ze bereik.

Eén van de vrouwen die ik volg woont alleen, maar vast en zeker onder begeleiding. In haar filmpjes vertelt ze trots dat alles van haar is, haar bank, haar keuken, haar hond, haar eten. Ze geeft aan dat niemand haar iets te zeggen heeft, benoemt dat ze alles voor zichzelf doet en ze noemt regelmatig haar volledige adres. Het klinkt als iemand die ooit een weerbaarheidscursus volgde, maar daarin is doorgeslagen. De grenzen tussen autonomie en wantrouwen zijn compleet vervaagd. De ander postte lange tijd vanuit huis verwarde filmpjes vol wanhoop en verwarring. Ze schreeuwde over een in beslag genomen Acer-computer, sprak in losse zinnen en leek volledig de greep op de realiteit kwijt. Inmiddels is ze gedwongen opgenomen, en dat gebeurt in Nederland natuurlijk niet zomaar. Zelf zegt ze dat ze “ontvoerd” is.

Wat daarna gebeurt, is ronduit pijnlijk. Onder hun filmpjes verschijnen honderden reacties. Mensen die proberen te helpen, maar ook mensen die hen uitlokken. Die vragen stellen die hun waan versterken of hen plagen om reacties te krijgen. Het risico is dat hoe meer aandacht er komt, hoe meer filmpjes volgen. Een vicieuze cirkel waarin kwetsbaarheid wordt verward met content.

Ik heb geprobeerd uit te zoeken bij welke zorginstantie de tweede vrouw is opgenomen. Niet uit sensatiezucht, maar uit oprechte zorg. Van de eerste weet ik zelfs waar ze woont, en ik vermoed dat er al meldingen zijn gedaan bij de woningbouw. Misschien doe ik dat zelf ook nog, met de vraag wie haar begeleiders zijn, of iemand überhaupt in de gaten houdt hoe ze haar dagen vult.

Toch wringt het. Waar ligt de grens tussen betrokkenheid en bemoeizucht? Tussen verantwoordelijkheid nemen en iemand z’n autonomie ondermijnen? En waarom lijkt niemand binnen de zorg zich écht af te vragen wat het met deze mensen doet om dag in, dag uit zó zichtbaar te zijn in hun meest ontregelde momenten?

Vrijheid van meningsuiting is geen vrijbrief voor zelfdestructie Dat iemand die gedwongen opgenomen is, nog steeds op social media actief kan zijn, roept bij mij in ieder geval vragen op. Natuurlijk, iedereen heeft recht op zelfexpressie, ook wie ziek is. Maar als iemand niet wilsbekwaam is, kan die dan werkelijk overzien wat ze deelt? En wat gebeurt er als ze, in stabielere tijden, al die beelden terugziet? Het schreeuwen, de chaos, de spot in de reacties onder haar post? Het internet vergeet niet en herstel begint zeker niet bij schaamte.

Toch lijkt niemand in de zorg deze grens te bewaken. Alsof we bang zijn om in te grijpen omdat “vrijheid” heilig is. Maar vrijheid zonder bescherming is verwaarlozing, en dus ook de verantwoordelijkheid van de kijker. We lachen. We delen. We sturen door. En we vergeten dat wat voor ons een paar minuten vermaak is, voor iemand anders van grote en langdurige impact kan zijn.

Ik zeg dit niet om met een vinger te wijzen, want ik ben zelf onderdeel van dat systeem. Maar het is tijd dat we erkennen dat zichtbaarheid niet altijd veiligheid betekent. Misschien moeten we onszelf vaker afvragen: waarom kijk ik hiernaar? Is het medeleven of nieuwsgierigheid? Verwondering of voyeurisme?

Iedereen heeft het recht om zichzelf te uiten, ook wie kwetsbaar is. Maar er is een dunne lijn tussen vrijheid en falen van zorg. De zorg zou moeten bewaken wanneer iemand zichzelf niet meer kan beschermen. En wij, als samenleving, zouden moeten leren kijken met compassie in plaats van consumptie. Want achter elk filmpje dat “viral” gaat, schuilt een mens die misschien niet eens meer weet dat de camera aanstaat.

Niet alles wat gedeeld wordt, hoeft gezien te worden. Zullen we afspreken dat we soms ook gewoon even níet kijken? Maar dan we dan ook afspreken dat we tegelijkertijd niet wegkijken en onze verantwoordelijkheid nemen?