“Zagen jullie dat?!” roep je, terwijl je je met grote ogen omdraait naar je vrienden. Je dénkt zeker te weten dat je een vallende ster zag, maar toch check je het bij de mensen om je heen. Als zij knikken, en jouw ervaring bevestigen, voel je een opluchting. Maar als ze fronsen, en vragen waar je het over hebt, begin je aan jezelf te twijfelen.

Dit moment illustreert iets diep menselijks: onze behoefte aan een gedeelde realiteit. We willen de wereld niet slechts ervaren, we willen dat anderen die ervaringen bevestigen. Sterker nog, dat hebben we nodig. Maar waarom eigenlijk? De neurowetenschap en psychologie suggereren dat deze behoefte niet alleen sociaal is, maar gaat om overleving.

De kracht van de kudde

Dr. Bruce Perry, een bekende psychiater en neurowetenschapper, omschrijft mensen als kuddedieren. Net zoals vogels in een vlucht, en wolven in een roedel, begeven we ons in groepen. Het zoeken naar verbondenheid zit diepgeworteld in onze systemen. Vanuit een evolutionair oogpunt, betekende isolatie namelijk gevaar. Wanneer ze alleen waren, konden onze voorouders geen voedsel veiligstellen en zich niet beschermen tegen roofdieren. Maar ze floreerden wanneer ze samen waren met anderen.

Het gaat niet alleen om fysieke overleving, maar ook om mentale stabiliteit. Ons brein vraagt zich constant af: Ben ik veilig? Heb ik gelijk? De snelste manier om beide vragen te beantwoorden, is door middel van anderen. Als de mensen om ons heen het eens zijn met onze ervaringen, bevestigt dit dat we ons op het goede pad begeven. Wanneer zij dat niet zijn, voelen we ons verward en onrustig.

Validatie: het sociale beloningssysteem van ons brein

Onze behoefte aan een gedeelde realiteit is sterk verbonden aan validatie. Er wordt een beloningsrespons getriggerd in ons brein wanneer iemand met ons instemt. Onderzoek waarin gebruik gemaakt werd van fMRI scans, toont aan dat sociale validatie dezelfde dopaminesystemen activeert als voedsel en genot. In andere woorden: het voelt goed om je begrepen te voelen – op chemisch niveau. Dit is ook waarom online likes en reacties zo verslavend kunnen zijn. Sociale media profiteren van onze behoefte aan externe validatie. Wanneer anderen zich aansluiten (“flock” – Dr. Bruce Perry) bij onze meningen, bevestigt dit dat we ‘correct’ denken. Maar doen ze dat niet, dan voelen we ons ongemakkelijk en soms zelfs defensief: een beschermende reactie richting de persoon die zich kennelijk buiten onze “kudde” bevindt.

De gevaren van een gebroken realiteit

Naar mate onze samenlevingen groter worden, ontstaan er breuken in onze gedeelde realiteit. Waar onze voorouders in een relatief kleine kudde leefden, bestaat onze grote samenleving inmiddels uit heel veel kleine kuddes. Die kleinere kuddes hebben afzonderlijke gedeelde realiteiten, wat gepaard gaat met meer politieke polarisatie, complottheorieën en misinformatie. Als genoeg mensen iets geloven, ongeacht hoe onwaar het is, wordt dit realiteit voor hen. Dit verklaart waarom sommige mensen zich zo vastklampen aan ideeën waar het tegendeel allang van bewezen is: hun sociale groep valideert ze.

Psychologen (en filosofen) noemen dit “epistemisch vertrouwen”: de bereidbaarheid om nieuwe informatie, gegeven door iemand die we vertrouwen, als waarheid aan te nemen. Historisch gezien, hield dit vertrouwen ons veilig. Als de groep had besloten dat een bepaalde bes giftig was, leidde het geloven van de groep tot overleving. Maar in de moderne wereld, waar tegenstrijdige realiteiten zij aan zij bestaan, kan het gevolg zijn dat mensen niet openstaan voor nieuwe informatie.

De gedeelde realiteit optimaliseren

1. Ga op zoek naar diverse perspectieven. Jezelf omringen met verschillende perspectieven, helpt je om “echokamers” te voorkomen, waarin je eigen ideeën bevestigd worden, omdat je je omringt door mensen die hetzelfde denken.
2. Vraag, val niet aan. Als je iemand tegenkomt die iets anders gelooft, zal het stellen van vragen zorgen voor openheid. Hun mening op voorhand afwimpelen, leidt alleen maar tot een grotere kloof.
3. Prioriteer echte verbinding. Online interacties brengen vaak een gebrek aan diepgang met zich mee. Face-to-face gesprekken bouwen sterkere en meer betekenisvolle gedeelde realiteiten.

Mensen zijn in de kern sociale dieren. We willen ons niet alleen verbonden voelen, we hebben het nodig. Ons brein beloont ons ervoor; onze overleving hing ervan af, en zelfs nu is onze mentale gezondheid eraan verbonden. De volgende keer dat iemand je ervaring bevestigt, sta er dan even bij stil. Dat kleine moment is namelijk meer dan instemming. Het is een aloud biologisch signaal dat je vertelt: “Je bent veilig. Je maakt deel uit van de groep.”

Bronnen:

Dugas, M., & Kruglanski, A. W. (2018). Shared reality as collective closure. Current Opinion in Psychology, 23, 72–76. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2018.01.004

Galinsky, A., Todd, A., Homan, A., Phillips, K., Apfelbaum, E., Sasaki, S., Richeson, J., Olayon, J., & Maddux, W. (2015). Maximizing the Gains and Minimizing the Pains of Diversity. Perspectives on Psychological Science, 10, 742 – 748. https://doi.org/10.1177/1745691615598513.

Higgins, T., Rossignac‐Milon, M., & Echterhoff, G. (2021). Shared Reality: From Sharing-Is-Believing to Merging Minds. Current Directions in Psychological Science, 30, 103-110. https://doi.org/10.1177/0963721421992027.

Hodges, S., Denning, K., & Lieber, S. (2018). Perspective taking: motivation and impediment to shared reality.. Current opinion in psychology, 23, 104-108 . https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2018.02.007.

Pinjani, P., & Palvia, P. (2013). Trust and knowledge sharing in diverse global virtual teams. Inf. Manag., 50, 144-153. https://doi.org/10.1016/j.im.2012.10.002.

Rossignac‐Milon, M., Bolger, N., Zee, K., Boothby, E., & Higgins, T. (2020). Merged minds: Generalized shared reality in dyadic relationships.. Journal of personality and social psychology. https://doi.org/10.1037/pspi0000266.

Winfrey, O., & Perry, B. D. (2021). What happened to you? Conversations on trauma, resilience and healing. Bluebird.