In de nieuwe rubriek ‘Wat is…’ leggen we psychologische termen uit die mensen vaak in het dagelijks leven tegen komen. In het nieuws horen we het vaak; iemand heeft een zwaar delict gepleegd en krijgt vervolgens tbs opgelegd. Maar voor wie is tbs en wat is tbs precies? Dat beantwoorden we deze week in: Wat is…tbs?

Wat is tbs?

In Nederland worden zo’n miljoen misdrijven gepleegd per jaar. Sommige van de mensen die in aanraking komen met de politie hebben een psychiatrische stoornis of ingewikkelde psychiatrische problematiek. Een psychiatrische stoornis kan het gedrag van iemand zo beïnvloeden dat hij niet geheel verantwoordelijk kan worden gesteld voor zijn daden. De rechter en officier van justitie houden hier rekening mee in de rechtszaal. Als zij een vermoeden hebben dat er sprake is van psychiatrische problematiek kunnen zij de verdachte laten onderzoeken door het Nederlands instituut voor Forensische psychiatrie en Psychologie ( NIFP ). Hier wordt de persoonlijkheid van de verdachte onderzocht en wordt bekeken of er sprake is van ernstige psychiatrische problematiek. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door forensisch opgeleide psychiaters en psychologen. Als uit het onderzoek blijkt dat er bij de dader sprake is van psychiatrische problematiek en dit zijn handelen ernstig beïnvloedt, kan de dader ontoerekeningsvatbaar worden verklaard. De deskundigen kunnen de rechter dan adviseren om tbs op te leggen.

Tbs betekent terbeschikkingsstelling en het is een behandelmaatregel die door de rechter opgelegd wordt. Het doel van tbs is om de maatschappelijke veiligheid te vergroten en om herhaling van het delict (recidive) te voorkomen.

Vormen tbs

Als iemand dus ontoerekeningsvatbaar is, of gedeeltelijk ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard, kan de rechter tbs opleggen. Er zijn twee soorten tbs;
1 tbs met (dwang)verpleging. Hierbij wordt de veroordeelde persoon in een gesloten forensisch psychiatrisch centrum geplaatst. De dader moet zich binnen de inrichting aan de regels houden.
2 tbs met voorwaarden. Bij deze vorm van tbs stelt de rechter een aantal voorwaarden op waar de veroordeelde persoon aan moet voldoen. Dit kan bijvoorbeeld inhouden dat er geen drank of drugs gebruikt mogen worden en dat de dader zich psychiatrisch laat behandelen. Als er niet aan deze voorwaarden voldaan wordt, kan de rechter alsnog de eerste vorm van tbs opleggen.

Als iemand gedeeltelijk toerekeningsvatbaar is kan de rechter tbs combineren met gevangenisstraf. De gevangenisstraf gaat dan altijd vooraf aan de tbs.

Feiten over tbs:

• Nederland heeft momenteel ongeveer 1460 tbs-gestelden.
• Het aantal tbs-gestelden daalt, omdat er minder instroom is dan uitstroom.
• De meeste tbs-patiënten zijn man (93%).
• De meeste patiënten hebben een persoonlijkheidsstoornis en/of een psychotische stoornis. Veel patiënten hebben ook een verslavingsprobleem.
• De gemiddelde behandelduur in de tbs bedraagt          momenteel ongeveer 7,5 jaar.
• Ex-gedetineerden recidiveren veel vaker dan ex tbs-         patiënten.
  Bron: https://www.tbsnederland.nl/onderzoek/

Behandeling en tbs

Tbs gestelden krijgen een behandeling die gericht is op hun problematiek en persoonlijkheid. De behandeling is vrijwillig, omdat het voor de uitkomst van de behandeling heel erg belangrijk is dat de dader zelf ook openstaat voor de behandeling van de problematiek en dat de dader meewerkt tijdens de behandeling.
Een belangrijk doel van de behandeling is dat het risico op herhaling van het delict afneemt en dat de dader weer op een veilige manier kan terugkeren in de maatschappij. Iedere tbs-er wordt op maat behandelt. Er wordt een individueel behandelplan opgesteld en dit wordt uitgevoerd door een multidisciplinair behandelteam. De behandeling bestaat uit een aantal onderdelen, zoals therapie om te zorgen voor gedragsverandering, dagbesteding (scholing, werk, vrijetijdsbesteding) en er is in het behandelcentrum ruimte om de vaardigheden die tijdens de therapie aangeleerd worden te oefenen. Bij veel patiënten is medicatie ook een onderdeel van de behandeling.
Als iemand niet gemotiveerd is om mee te werken aan de behandeling, zal de kans op herhaling van het delict niet afnemen. Dit betekent dat de rechter de tbs steeds opnieuw zal verlengen. Uiteindelijk kan dit er tot leiden dat de dader niet kan terugkeren in de maatschappij en dat hij op een longstay afdeling geplaatst wordt.

Terugkeer in de maatschappij

Tbs heeft geen einddatum. De tbs wordt in het begin opgelegd voor twee jaar en na iedere 2 jaar wordt bekeken of de veroordeelde kan terugkeren in de maatschappij. Er kunnen drie uitkomsten zijn;
1. Onvoorwaardelijke beëindiging: hierbij wordt de tbs onvoorwaardelijk beëindigd. De patiënt heeft weer dezelfde rechten en plichten als iedere andere burger. Onvoorwaardelijke beëindiging is alleen mogelijk na een jaar voorwaardelijke beëindiging.
2. Voorwaardelijke beëindiging. Dit houdt in dat de tbs beëindigd wordt, mits de dader zich aan een aantal voorwaarden houdt, bijvoorbeeld het volhouden van behandeling. Het forensisch psychiatrisch centrum en de reclassering begeleiden de patiënt en controleren of hij zich aan de voorwaarden houdt.
3. Longstay. Sommige daders kunnen niet terugkeren in de maatschappij, omdat de kans te groot blijft dat ze opnieuw een zwaar delict zullen plegen. Bij hen slaat de behandeling onvoldoende aan, of ze werken niet goed mee aan de behandeling. Deze patiënten worden dan op longstay afdeling geplaatst. De behandeling is hier gericht op het vergroten van de kwaliteit van het leven in plaats van op het terugkeren in de maatschappij. Iedere drie jaar wordt met een team van experts geëvalueerd of het nog terecht is dat de patiënt een longstay-status heeft.

Over welk psychologisch onderwerp zou jij meer willen weten? Laat het achter in een reactie en misschien gaat ons volgende artikel er over!