Denk je aan Pavlov, dan gaat er vast een belletje rinkelen. Bekend van het wereldberoemde experiment met een kwijlende hond en een bakje eten. In werkelijkheid gebruikte hij een metronoom in plaats van een belletje. Klein detail. Onbedoeld werd Ivan Petrovitsj Pavlov een grondlegger van de psychologie. Hij was eigenlijk fysioloog en hield zich dus bezig met de wetenschap van lichaamsprocessen van levende organismen. Aan het begin van de 19e eeuw kreeg Pavlov een Nobelprijs. Niet voor zijn beroemde en geroemde experiment, maar voor zijn fysiologische werk aan het maag-darmstelsel.
Obsessie voor speeksel
De geboren Rus had een bijzondere fascinatie voor lichaamssappen. Met name gelinkt aan een bepaald gedrag. In 1900 deed Pavlov onderzoek hiernaar en gebruikte proefdieren bij zijn experimenten. Zo kwam hij erachter dat bij het herhalen van het experiment de speekselproductie van de hond al op gang kwam voordat hij ook maar een hap had genomen. De associatie aan een maaltijd, in de vorm van geur, geluid of voetstappen van de maaltijdbezorger, zorgde al voor rijke kwijlproductie. Na deze ontdekking veegt Pavlov alle andere lichaamssappen van tafel en richt zich op speeksel.
Klinkt als ‘klassieke conditionering’ in de oren
Als je blaas op knappen staat, kan het geluid van stromend water ervoor zorgen dat je in je broek plast. Of dat de aandrang toeneemt. Het geluid van stromend water is een zogenaamde geconditioneerde stimulus. Ooit was dit een neutrale stimulus. Door de associatie met het geluid van kletterende urine in de wc-pot is dit een geconditioneerde prikkel geworden. De toegenomen aandrang of een natte broek is de respons (reactie).
Weer terug naar de Hond van Pavlov, maar dan met een ander voorbeeld. Vast herkenbaar voor hondenbezitters. De deurbel gaat. Benno weet dat er een bezoeker voor de deur staat en begint te blaffen. De deurbel is de prikkel en het blaffen is de reactie. Op een telefoonbel- of geluid reageert Benno niet. Ook als je de hondenriem pakt, springt Benno op. Benno weet dat ‘ie een rondje gaat wandelen met het baasje en kan zijn enthousiasme niet beteugelen.
Klassieke conditionering wordt vandaag de dag ook gebruikt door reclamemakers. Kleur en muziek roept onbewuste associaties op zodat het gewenste gedrag kan worden bereikt.
Benieuwd naar Anna Freud, dochter van Sigmund Freud, lees ’t hier.
Niet alleen een Nobelprijs
Tegenover het Instituut voor Experimentele Wetenschap heeft Pavlov een standbeeld laten plaatsen van een hond. Volledig zelf bekostigd en ontworpen. Als nagedachtenis voor alle honden die hebben geleden voor de wetenschap. De Hond van Pavlov heeft vermoedelijk niet geleden. Het is niet duidelijk of de Hond van Pavlov ook Pavlov’s huisdier was.
Serie – (on)bekende psychologen
Voor onze nieuwe serie over beroemde en minder beroemde psychologen zijn we op zoek naar gastauteurs! Wil jij je verdiepen in de grondleggers van de psychologie? Neem dan contact op met de redactie via redactie@psyblog.nl.
Wikipedia-bijdragers. (2021, 11 maart). Ivan Pavlov. Wikipedia. Geraadpleegd op 8 juli 2022, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Ivan_Pavlov
De Groot, C. (2018, 8 februari). Wat leerde Pavlov van zijn kwijlende honden? NPO Kennis. Geraadpleegd op 8 juli 2022, van https://npokennis.nl/longread/7670/wat-leerde-pavlov-van-zijn-kwijlende-honden#:%7E:text=Honden%2C%20die%20elke%20keer%20een,een%20voorbeeld%20van%20een%20pavlovreactie.
