Hopelijk is het wereldkampioenschap voetbal 2014 nog niet begonnen als u dit leest, want dit onderwerp leek mij wel geschikt om wat psychologische wetenschap op los te laten. Voetbal is dan ook al eeuwen volkssport nummer 1. Niet alleen in Nederland is dit zo, maar ook in veel andere landen. Miljoenen mensen zitten tijdens dit evenement dan ook aan de buis gekluisterd. Wie er wereldkampioen wordt is echter vaak onvoorspelbaar. Kan de psychologie ons beter doen voorspellen wie er wereldkampioen wordt? Wat zegt de psychologie nog meer over dit evenement? Lees verder als u het antwoord wilt weten!

Brazilië met één been in de finale?

Brazilië, één van onze (inmiddels vele) ‘angstgegners’, speelt “thuis”. Het kampioenschap vindt dit jaar immers plaats in Brasil. Heeft dat invloed op de prestaties van de teams en zo ja, betekent dit dat Brazilië praktisch al kampioen is? Laten we eerst maar eens beginnen met de definitie alvorens de psychologie ons van een antwoord voorziet. Thuisvoordeel is het fenomeen waarbij het team dat ‘thuis’ speelt (bijvoorbeeld in eigen stadion) vaker wint dan het team dat ‘uit’ speelt. Maar hoe komt dit nu? Komt dit door het schreeuwende eigen publiek? Bekendheid met het veld? Zelfvertrouwen?

Thuisvoordeel als penaltykiller?

Psychologisch onderzoek van dr.ing. N. van de Ven (Tilburg University) laat zien dat, in tegenstelling tot dat wat veel mensen denken, het thuispubliek geen broodnodige factor is bij het creëren van thuisvoordeel [1]. Tijdens voetbalwedstrijden waarbij er geen publiek aanwezig was had het team dat thuis speelde nog steeds thuisvoordeel. Dit was ook het geval bij wedstrijden waarin beide teams in hetzelfde stadion speelden (bijvoorbeeld AC Milan vs. Internazionale). Omdat tijdens deze wedstrijden juist het thuisspelende team doorgaans veel meer steun krijgt van het publiek, was dit nog een reden waarom er geen bepalende rol is weggelegd voor het publiek.

Welke factoren spelen wel een rol?

Thuisvoordeel omhelst dus meer dan wat veel mensen aannemen. Maar welke factoren spelen dan wel een grotere rol? Blij dat ik psychologie heb gestudeerd, want de meeste factoren zijn psychologisch van aard. Voorbeelden hiervan zijn bekendheid met de speelomgeving (home-field advantage), de mogelijkheid om bij thuisspelende wedstrijden thuis te slapen en minder kans om lang te moeten reizen.

Andere factoren zijn minder van invloed, zoals het elkaar niet goed kunnen verstaan en afleiding door het publiek. Hiernaast spelen weersomstandigheden ook een kleinere rol van betekenis, daar beide teams in dezelfde omstandigheden moeten opereren. Wat qua weer wel invloed heeft is gewenning aan extreme weerscondities (bijv. hitte of kou) van het thuisspelende team. Verder kunnen scheidsrechters ook cruciaal zijn voor het verloop van de wedstrijd. In het bijzonder zijn onervaren scheidsrechters namelijk eerder geneigd om thuisvoordeel te geven [2].

Tot slot beweren sommige evolutionair psychologen overigens ook dat thuisvoordeel kan ontstaan door het feit dat mensen vanuit evolutionair oogpunt beschikken over territoriumdrift. Thuisvoordeel als gevolg van territoriumdrift wordt dan ook verklaard aan de hand van meer agressie en hogere testosteronniveaus bij thuisspelers [3].

Conclusie

Uiteraard zullen nog meer factoren een rol spelen, maar wat het precieze antwoord ook moge zijn, ik denk niet dat bekendheid met de speelomgeving van grote rol is tijdens dit WK. Bijna alle selectiespelers van het Braziliaanse voetbalelftal spelen namelijk bij verschillende clubs in Europa. Ze hebben dus weinig gevoel met het ‘eigen’ veld of stadion en spelen veelal niet samen. In tegenstelling tot Brazilië spelen bijna al onze selectiespelers echter wel samen of hebben ze dat gedaan in het verleden (lees Feyenoord en Eredivisie).

Daarom gloeit er nog hoop aan de horizon, helemaal omdat ons klimaat de komende jaren warmer wordt. Als de oorzaak gelegen is in gewenning aan bepaalde weersomstandigheden zijn we klimatologisch gezien in ieder geval al op de goede weg.

Weersomstandigheden kunnen we dus ook wegstrepen van ons ‘to do’ lijstje om dit WK te winnen. Natuurlijk is dit allemaal mooi en aardig, maar toch moet ik concluderen dat het juiste antwoord waarschijnlijk zoiets is dat thuisvoordeel ontstaat als gevolg van een wisselwerking tussen de verschillende factoren. Daadwerkelijk de winnaar  voorspellen aan de hand van bovengenoemde factoren blijft moeilijk. Wellicht is er louter wat geluk nodig om de juiste winnaar aan te stippen. Daarom hoop ik stiekem dat Ecuador er verrassend met de titel vandoor gaat. Al is het alleen maar omdat ik altijd blij word van het nummertje genaamd Ecuador. Iets met de jeugd of zo. Ecuador!!

Referenties

[1] Van de Ven, N. (2011). Supporters Are Not Necessary for the Home Advantage: Evidence From Same-Stadium Derbies and Games Without an Audience. Journal of Applied Social Psychology, 41, 12, 2785-2792.

[2] Lovell, G.P., Newell, R., & Parker, J.K. (2014). Referees’ Decision Making Behavior and the Sport Home Advantage Phenomenon. Research in Psychology and Behavioral Sciences 2, 1, 1-5.

[3] Widermann, D., Barton, R.A., & Hill, R.A. (2012). Evolutionary perspectives on sport and competition. In Roberts, S. C. (2012). Applied evolutionary psychology. Oxford: Oxford University Press.

Bron thumbnail: oranje-wk2014.nl