In de stad raast het verkeer dag en nacht over de wegen en door de straten, fietsers vullen de fietspaden, en voetgangers haasten zich over de voetpaden. Dat gaat meestal goed, maar soms loopt de boel vast. Een ongeluk, een wegafsluiting, een omleiding, een doodlopende weg. In je hoofd is dat niet anders. Je gedachten, gevoelens, en overtuigingen zijn als de weggebruikers die zich door de stad verplaatsen. Soms botsen ze, soms blokkeren ze de boel voor elkaar, en soms zijn ze op een dood spoor terechtgekomen: er ontstaan psychische problemen.

Beklim de toren

Gebruikmakend van de Method of Levels gespreksmethode probeert de therapeut het vastgelopen verkeer in je hoofd weer op gang te krijgen. Samen neem je afstand van het verkeer. Tijdens het bespreken van je probleem vraagt de therapeut naar je gedachten en gevoelens. Je wordt aan het nadenken gezet. Daardoor komen er nieuwe gedachten en gevoelens naar de oppervlakte, en die uiten zich vaak als veranderingen in je gezichtsuitdrukking, stem, houding, gedrag: zogenaamde ‘rimpelingen’. De therapeut merkt die rimpelingen op en weet dat de achtergrondgedachten en –gevoelens die je nu ervaart, je verder kunnen helpen. Door de aandacht vervolgens op die zogenaamde rimpelingen te vestigen krijg je steeds beter zicht op je probleem en door dit proces te herhalen kom je steeds dichter tot de kern. Je bent niet langer de automobilist die muurvast staat in het verkeer, of de fietser die een wegafsluiting tegenkomt: je staat bovenop de hoogste toren van de stad en ziet alle plekken waar het verkeer vastloopt. Tegelijkertijd zie je de mogelijke omleidingsroutes, de wegafsluitingen die je moet vermijden, de paadjes tussen de gebouwen door. Je hebt overzicht. Uiteindelijk ben je, aangemoedigd door de juiste vragen, de trappen van de toren opgeholpen en kun je zelf de mogelijke oplossingen zien.

Perceptual Control Theory

De Method of Levels gespreksmethode is gebaseerd op de Perceptual Control Theory. Volgens deze theorie wordt ons gedrag gestuurd door onze waarnemingen: we vergelijken de huidige situatie met de door ons gewenste situatie. Het verschil tussen deze twee is de ‘error’ en die proberen we zo klein mogelijk te houden. Hoe? Door middel van onze gedragingen. Neem het voorbeeld van een professioneel musicus die aan podiumangst lijdt en een uitvoering moet geven. De gewenste situatie: op het podium met plezier musiceren, een kwalitatief goede uitvoering ten gehore brengen, met hooguit gezonde spanning vooraf. De huidige situatie: dagen van tevoren gevoelens van angst en stress, een verminderde performance op het podium, geen plezier tijdens het musiceren. De discrepantie tussen ‘zoals ik het zou willen hebben’ en ‘zoals het is’ zorgt voor een intern conflict. De musicus kan vervolgens verschillende gedragingen vertonen om die error te verkleinen. Denk bijvoorbeeld aan gesprekken met een psycholoog, het gebruik van bètablokkers, of zelfs drastische maatregelen zoals niet meer optreden voor publiek. Met de gekozen gedragingen probeert de musicus de situatie weer onder controle te krijgen, tot het verschil tussen gewenste en huidige situatie verdwenen of acceptabel is. Dit is het reorganisatieproces: het terugkrijgen van controle.

Doorstroming of doolhof?

Moet de error worden teruggebracht tot nul? Dat verschilt per persoon. Waar de een nog prima functioneert bij verkeer dat af en toe vastloopt, is het voor de ander pas acceptabel als files, wegafsluitingen, en opstoppingen verleden tijd zijn. Dat is nog een kenmerk van de Method of Levels gespreksmethode: de regie ligt bij de cliënt. Het is goed als jij vindt dat je weer naar behoren functioneert. Klinkt aangenaam en eenvoudig. Maar net als andere methoden is de Method of Levels gespreksmethode niet altijd succesvol. Soms blijkt de te beklimmen toren een eindeloos hoge wolkenkrabber te zijn, soms zakt halverwege de moed je in de schoenen, en soms blijken de trappen rechtstreeks uit een schilderij van Escher te komen.

Bronnen:
Dyslin, C. W. (1998). Perceptual Control Theory: A model of volitional behavior in accord with the ideas of Alfred Adler. The Journal of Individual Psychology, 54(1), 24-40.
Mansell, W., & Carey, T. A. (2015). A perceptual control revolution? The Psychologist, 28(11), 896–899.
Powers, W. T., Abbott, B., Carey, T. A., Goldstein, D. M., Mansell, W., Marken, R. S., & Taylor, M. (2011). Perceptual Control Theory. A model for understanding mechanisms and phenomena of control. Perceptual Control Theory: Science & Applications: A Book of Readings, 18-34.
Schurink, G. (z.d.). Hoe voer je een goed gesprek met jezelf https://www.gerschurink.nl/literatuurmol.php
Schurink, G. (z.d.). Wat is de MOL – Uitleg aan cliënten. https://www.gerschurink.nl/literatuurmol.php