Bij de term ‘ego’ denken mensen vaak direct aan macho-mannen met een grote bek. Wat ik zelf onder ego versta mag echter veel breder bekeken worden dan dat.
Wat ik in deze blog ga schrijven kan ingewikkeld zijn, afhankelijk van waar je je bevindt op ‘het pad van bewustwording’. Dit komt doordat wat ik ga schrijven eigenlijk niet te bevatten is met ons brein, maar iets is wat alleen erváren kan worden.
Een hele mooie definitie die ik ooit hoorde van ‘ego’ was van Jan Geurtz. Hij omschreef het als volgt:
Het ego is het beeld dat we hebben van onszelf, waarvan we ten onrechte geloven dat dit is wie we werkelijk zijn.
Het begrip persoonlijkheid is synoniem voor ego; de persoonlijkheid is als het ware wie je denkt dat je bent en waarvan je ook wil hoe anderen je zien.
Om te verduidelijken wat ego precies is, is het goed om de begrippen psychologie en spiritualiteit hierbij te betrekken. Deze hebben namelijk een totaal verschillende benadering van het ego.
Psychologie kan het ego (de persoonlijkheid dus) trainen in een gezondere versie van zichzelf. Spiritualiteit laat je daarentegen zien dat jij dat ego helemaal niet bént, maar dat dit “een mentale constructie is die bestaat uit een verzameling van ervaringen in het verleden die geïnternaliseerd zijn en psychologisch onderdeel zijn gaan uitmaken van je zelfbeeld” (dankjewel, Jan Geurtz).
Het ego is dus een aangeleerde mentale constructie. En dat betekent dat er iets bestaat dat fundamenteler is dan dat.
En wat is dat dan precies?
Je ware identiteit is datgene dat gewaar kan zijn ván dat zelfbeeld. Maar meestal zijn we zo geïdentificeerd met die mentale constructie, dat we niet eens doorhebben dat het slechts gedachten zijn.
Bewustwording draait voor mij om het contact maken met dat deel van jou dat jouw ego/persoonlijkheid (en je gedachten, gevoelens, sensaties) kan waarnemen. En ik ben zelf ook nooit zo’n fan geweest van het woord ‘spiritualiteit’, maar als je eenmaal beseft dat dit is afgeleid uit het woord spirit, dan valt het geheel misschien wat beter te rijmen. Je bént namelijk die spirit die het ego kan waarnemen.
En dit is waarom veel mensen het zweverig vinden. Je kunt het namelijk niet met de ratio bevatten; alleen door beoefening (van o.a. mindfulness meditatie) kun je leren om met deze diepere laag in jezelf contact te maken.
En geloof me: dit is life-changing. Het veegt in mijn optiek alle ‘therapieën’ direct van tafel. Omdat er niets in jou ‘gefixt’ hoeft te worden, maar je alleen door die ego-lagen heen hoeft te gaan om weer terug jezelf (PUUR) te worden. Het ego is er nog wel, maar je kunt het nu waarnemen vanuit een ander, ‘hoger’ perspectief.
En let op: hier is júist niets zweverigs aan, omdat dit dus is wie je werkelijk bent. Het is juist zweverig om je volledig te identificeren met je ego/gedachten die niets met de realiteit te maken hebben!
Praktijkvoorbeelden van de werking van het ego
We zijn dus zó gewend en geconditioneerd om ons te vereenzelvigen met die persoonlijkheid, dat het onze volledige identiteit is geworden. Om hier een concreet voorbeeld van te noemen; als mensen over hun beroep praten, zeggen ze: “Ik bén accountmanager”, of “ik bén profvoetballer”.
Ik noem de laatste even bewust omdat dit een mooi voorbeeld is van waar problemen met het ego in de praktijk vaak duidelijk te zien zijn. Je ziet in de voetballerij namelijk regelmatig dat profvoetballers (die vroeg met pensioen gaan) in een zwart gat vallen en depressief raken. Dit heeft vaak met deze vereenzelviging met hun rol te maken; want wie zijn ze zonder die rol, dat succes en aanzien? Hun volledige identiteit valt als het ware weg.
Handel je vanuit ego of vanuit eenheid?
Ik geloof dat we door de prestatiemaatschappij waarin we leven geconditioneerd zijn om vanuit egobelang te handelen. En dit zorgt naar mijn mening voor zowel persoonlijk als collectief lijden.
Er is op zich niets mis met ego; het wordt echter een probleem wanneer we ons volledig hiermee identificeren. Er zit namelijk geen rem op ons ego; het ego wil alleen maar meer succes, meer presteren, meer vergaren, ook als dit ten koste gaat van anderen. En uiteindelijk gaat dit ook ten koste van jezelf, want vroeg of laat kom je hierdoor in conflict met je bewustzijn (met wie je werkelijk bent dus).
“God will know”
Ik heb onlangs de serie Ozark gezien en met veel interesse bekeken. Je ziet hier namelijk heel duidelijk hoe het ego werkt. Deze mensen gaan over lijken en denken alleen aan hun persoonlijk gewin (vooral Wendy is daar een goed voorbeeld van).
Maar je ziet ook hoe de ware identiteit van de personages (hun ziel om het zo te benoemen) hier steeds meer mee in conflict komt. En je ziet bovendien de controlestrategieën die ze gebruiken om dit niet te hoeven voelen; gevoelens worden simpelweg weggedrukt, genegeerd, goedgepraat en vaak verdoofd met veel alcohol.
En hoewel de familie Byrde hier altijd mee wegkomt, hoor je verschillende andere personages zeggen dat hun geluk op een bepaald moment ophoudt. Want “God will know”.
Nu ben ik persoonlijk niet gelovig opgevoed of ingesteld, maar ik snap de diepere boodschap hiervan wel: ik geloof erin dat het leven vroeg of laat signalen geeft dat je verkeerd bezig bent om je weer de goede kant op te sturen.
Maar, zul je denken: “ik ben geen Wendy, Tom, ik geef wel degelijk om anderen en ben niet zo egoïstisch!” En dat geloof ik heel goed. Wat goed is, is om jezelf af te vragen: “wie ben ik zonder mijn baan, opleiding, succes, vrienden, hobby’s?”
En als je merkt dat je wel eens een deel van je identiteit hiermee kan verliezen, dan heb je de mogelijkheid om weer in contact te komen met dat diepere, wezenlijke deel van jezelf.
De schrijver Tom Koehorst is een coach en mentor speciaal voor mannen die last hebben van onrust, stress en angst en op zoek zijn naar innerlijke rust. In zijn coachingspraktijk PUUR Tom richt hij zich op het afpellen van deze ego-lagen en andere conditioneringen, zodat je weer PUUR wordt en vanuit die puurheid zaken kunt gaan neerzetten in de wereld. Geen quick fix, maar een life-changing investering.
