Een dosis MDMA, je favoriete muziek, een gevoel van verbondenheid en compassie – klinkt als een ouderwets wild weekend? Niet per se. Het zijn namelijk ook de ingrediënten van wetenschappelijke studies. Tussen 1940 – 1970 is er al onderzoek uitgevoerd naar de effecten van psychedelica (bewustzijnsveranderende middelen) zoals MDMA en psilocybine. Maar vanwege het toenemende recreatieve gebruik werden dergelijke middelen verboden. En daarmee kwam een einde aan veelbelovend onderzoek. De laatste jaren zit het onderzoek naar de effecten van psychedelica echter weer in de lift. Waar komt die hernieuwde interesse voor deze middelen vandaan, hoe worden ze ingezet, en wat voegen ze toe aan de reeds bestaande therapieën?

Psychotherapie

Voor iedereen die te enthousiast wordt: het is niet zo dat je in de nabije toekomst van de apotheek of behandelaar een zak paddenstoelen of MDMA mee naar huis krijgt. In het huidige onderzoek worden psychedelica onder begeleiding gebruikt en in combinatie met psychotherapie. 

Het uitgangspunt van psychotherapie is vrij eenvoudig: samen met de therapeut ga je op zoek naar de bron (of bronnen) van je problemen. Daarvoor is het nodig om alles wat je dwarszit te delen met de therapeut. We hebben echter bewust of onbewust verdedigingsmechanismen die ons verhinderen tot de diepste kern van de problemen te komen, zodat we de confrontatie met onszelf niet hoeven aangaan. Hierin schuilt het probleem van psychotherapie: als we niet tot de echte kern komen is de behandeling niet of minder effectief.

Weg met de blokkades

En daar kunnen psychedelica helpen. Deze middelen verzwakken namelijk onze verdedigingsmechanismen. Ze verminderen gevoelens van angst en zetten aan tot zelfexploratie. Daarnaast verhogen ze o.a. onze nieuwsgierigheid, creativiteit, gevoelens van verbondenheid, en ons zelfvertrouwen. Zo verkrijgen we inzicht in onze eigen problematiek, en durven we de problemen ook daadwerkelijk aan te pakken. 

Inmiddels is er onder wetenschappers in hoofdlijnen consensus over de behandel- en onderzoeksopzet. Als patiënt krijg je in een veilige en comfortabele omgeving een dosis MDMA of psilocybine, onder toezicht van twee behandelaars. Zij luisteren empathisch naar je, en blijven bij je tot het middel is uitgewerkt. Voordat je het middel krijgt wordt aandacht besteed aan je symptomen, intenties, de therapeutische relatie, en word je verteld wat je kunt verwachten tijdens de sessie. Zo wordt de juiste mindset gecreëerd die essentieel blijkt voor behandelsucces. Doorgaans krijg je één tot drie behandelsessies en daarna start de psychotherapie. Omdat de psychedelica blijvende veranderingen teweegbrengen (een vergroot zelfinzicht, een meer complete kijk op je eigen problemen en opvattingen) is de daaropvolgende psychotherapie effectiever.

Onderzoeksresultaten

De resultaten uit recente studies lijken veelbelovend. Zo bleek bij mensen die aan PTSS lijden 83 % na een MDMA/psychotherapie behandeling volledig genezen te zijn, ook een jaar later nog. Andere studies laten zien dat MDMA/psychotherapie helpt bij mensen met therapieresistente depressie. Daarnaast lijkt psilocybine/psychotherapie effectief bij middelenmisbruik, en ander onderzoek naar dit middel laat positieve resultaten zien bij de behandeling van angst en depressie bij patiënten met een terminale ziekte. Voor LSD, MDMA, en psilocybine worden positieve langetermijneffecten gevonden bij patiënten met PTSS, depressie en sociale angststoornissen bij mensen met autisme.

Al met al lijken de bovengenoemde middelen effectief in combinatie met psychotherapie. Bovendien lijken ze niet of nauwelijks tot afhankelijkheid en verslaving te leiden – in tegenstelling tot de huidige medicamenten. En doordat psychedelica niet dagelijks ingenomen hoeven te worden maar al na één tot drie doses effectief zijn kan een grote kostenbesparing worden gerealiseerd.

Blijf realistisch

Toch moeten we kritisch blijven. Hoewel de meeste onderzoeken zeer degelijk van opzet zijn, bevatten deze onderzoeken niet bijzonder veel deelnemers. Zodoende moeten zij nog met grotere steekproeven worden gerepliceerd. Daarnaast zijn er verschillen tussen studies in het moment van nameting: bij de ene studie gebeurt dit na 7 weken, bij de andere na een halfjaar of een jaar. Dus wat zijn ‘langetermijneffecten’? Er bestaan tevens terechte zorgen over ongecontroleerd gebruik. Wat als mensen zelf met psychedelica gaan experimenteren ‘omdat het wetenschappelijk bewezen effectief is’? De condities waaronder de behandeling plaatsvindt zijn van groot belang: het effect van de behandeling lijkt een interactie tussen de mindset van de patiënt (‘set’), de externe condities (‘setting’), en de behandelaar. Zonder deze ingrediënten kan het gebruik van psychedelica juist tot negatieve effecten leiden. Ten slotte, er moet nog veel onderzoek worden gedaan naar de juiste doseringen, risicogroepen en onderzoekers moeten duidelijker zijn over het soort psychotherapie dat wordt toegepast in hun studies. 

Op de goede afloop?

De komende jaren worden diverse lopende studies afgerond en nieuwe opgezet. Ook in Nederland dragen onderzoekers hun steentje bij: zo gaan enkele universitaire medische centra meedoen aan een internationaal onderzoek naar de effecten van psychedelica op personen met therapieresistente depressie. De resultaten uit al deze onderzoeken zullen in grote mate de toekomst van psychedelica in de psychologie en psychiatrie bepalen: verruimen de middelen niet alleen de geest, maar ook het aanbod en de mogelijkheden van therapieën, of blijkt de hele onderzoekslijn een grote ‘bad trip’?

Bronnen
Leids Universitair Medisch Centrum. (z.d.). PTRD-studie. https://www.lumc.nl/org/psychiatrie/
research/ptrd-studie/
Luoma, J. B., Chwyl, C., Bathje, G. J., Davis, A. K. & Lancelotta, R. (2020). A Meta-Analysis of Placebo-Controlled Trials of Psychedelic-Assisted Therapy. Journal of Psychoactive Drugs, 52(4), 289–299. https://doi.org/10.1080/02791072.2020.1769878
Reiff, C. M., Richman, E. E., Nemeroff, C. B., Carpenter, L. L., Widge, A. S., Rodriguez, C. I., Kalin, N. H. & McDonald, W. M. (2020). Psychedelics and Psychedelic-Assisted Psychotherapy. American Journal of Psychiatry, 177(5), 391–410. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2019.19010035
The School of Life. (2022, 21 september). The Incredible Promise of Psychedelic Therapy [Video].
Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=d_ig01fPUX8
Universitair Medisch Centrum Utrecht. (2021, 16 november). Studie psychedelica tegen depressies
afgerond. https://www.umcutrecht.nl/nl/over-ons/nieuws/hersencentrum/studie-psychedelica-tegen-depressies-afgerond
Van der Kolk, B. (2015). The body keeps the score (17e druk). Penguin Books Ltd

Geschreven door Martin van den Heuvel

Leergierig, kritisch. Vragen blijven stellen. Bezig blijven: studeren naast een voltijdbaan. Als Martin zijn bachelor psychologie aan de OU heeft behaald, gaat hij een master gezondheidspsychologie of klinische psychologie volgen, want het blijft fascinerend om te ervaren hoe je kijk op de (sociale) wereld veranderd met elk geleerd vak. Maar, komt hetgeen wij leren uiteindelijk wel bij diegenen terecht die het nodig hebben, en in een begrijpelijke vorm? Dat vind hij een interessante vraag. Martin schrijft graag over wat hem opvalt, om daarmee mensen aan het denken te zetten. Als Martin niet aan het studeren of lezen is, dan probeert hij afwisselend sociaal, muzikaal, en sportief bezig te blijven. Kan hij trouwens ook tegelijkertijd, maar dat is geen aanrader.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *