Bij loyaliteit denken we aan ‘voor wat hoort wat’. Iemand die veel voor je heeft gedaan ben je wat verschuldigd. Zo voelt dat vaak. De ander kan je er ook iets voor terug laten doen. Iets wat je helemaal niet wilt zelfs. Maar loyaliteit dat in je bloed zit is toch weer net even iets anders. Dat is een soort drang van binnenuit waardoor je niet anders kan dan daarnaar te luisteren en te handelen.

Mijn broer zal niet op straat leven

Janny, waarvan haar broer op straat dreigt te belanden, heeft vreselijk veel last van ‘die loyaliteit.  Ze heeft het gevoel hem in huis te moeten nemen, ondanks het protest van haar partner (die dreigt dan weg te gaan) en kinderen. Ondanks het ‘klotegedrag’ van haar broer (zoals ze dat zelf noemt). “En weet je, denkt ze bij zichzelf: ik doe het eigenlijk nog niet eens voor hem maar als ik eerlijk ben, doe ik het voor m’n ouders. Die hebben zo enorm veel in dat jong geïnvesteerd!!! Dat is niet te beschrijven…..” Als ze haar boosheid heeft geuit en haar tranen heeft gedroogd, trekt ze zelf de conclusie: “Ja, dan moet het maar gaan zoals het gaat maar ik ga hem toch aanbieden bij mij te komen wonen. Dat zouden m’n ouders ook hebben gewild”.

In het bovenstaande voorbeeld is de loyaliteiten huishouding uit balans. De weg naar evenwicht in geven en ontvangen tussen mensen die elkaar dierbaar zijn, is nog lang. 

Benieuwd hoe je in dialoog komt met een familielid? Bekijk deze blog.

Dit heeft te maken met verschillende soorten loyaliteiten. Die bij ons allemaal door de aderen stromen. 

Soorten loyaliteiten zijn:

Existentiële loyaliteit

Kinderen hebben ten opzichte van hun ouders existentiële loyaliteit door hun aderen stromen. Zonder die ouders zouden ze er niet zijn geweest. Het besef daarvan wordt gevoeld en ervaren als het erop aan komt. Of die ouders het er nu naar maken of niet, kinderen (ook als ze volwassen zijn en/of hun ouders al overleden zijn) zullen als het erop aan komt altijd voor hun ouders opkomen. Ook als ze zelf veel op- en aanmerkingen hebben aan hun ouders. Vroeg of laat is die loyaliteit niet te verloochenen. Kinderen kunnen zó loyaal zijn aan hun ouders en hun familiewetten dat zij ten koste van zichzelf of hun dierbaren toch die existentiële loyaliteit hun gedrag laten bepalen zoals ook Janny in bovengenoemd voorbeeld.

Verdiende loyaliteit

De vader van Josh ging weg toen hij 1 jaar was. Hij werd de eeuwige afwezige. Josh worstelt met de vraag waarom hij niet aan kinderen wil beginnen. Terwijl hij altijd te horen krijgt dat hij zo goed met kinderen kan omgaan. 

Niet aan kinderen durven beginnen

De schoonvader van Josh was, al ver voordat hij een relatie met z’n vrouw kreeg, als een vader voor hem. Meerdere malen zei hij dat als hij die man niet in zijn leven had gehad zijn leven totaal anders zou zijn verlopen. Zo heeft deze man zijn loyaliteit verdiend. Wat overigens voor Josh heel vanzelfsprekend is. 

Gaandeweg zijn zoektocht met betrekking tot de oorzaak van het ‘niet aan kinderen durven beginnen’ bedenkt hij contact met zijn biologische vader te willen leggen. Dat lukt. Na de eerste ontmoeting is hij opgetogen, blij zelfs. Naarmate hij er meer over vertelt, wordt hij geïrriteerd en uiteindelijk zegt hij “Weet je wat mij steekt! Nu wil hij wel contact. Nu wil hij dat ik hem vader noem…. maar weet je…..dat verdient hij gewoon niet! Hij is nooit vader voor mij geweest”. Na de stilte die valt gaat hij verder; “Toch weet ik dat ik iets met hem moet, met m’n verwekker….. Ik lijk ook nog op hem. En ik wil ook wat met hem” 

Dit gesprek brengt je weer terug naar de kracht van de existentiële loyaliteit die door onze aderen stroomt. Josh heeft twee relationele levens met betrekking tot de twee vaders in zijn leven: zijn schoonvader en zijn biologische vader. Hij zit klem tussen existentiële en verdiende loyaliteit. En heeft daardoor een loyaliteitsconflict.

Loyaliteitsconflict

Een gevolg van loyaliteitsconflict is niet kunnen kiezen. Kiezen voor de een of voor dat wat met die persoon te maken heeft, voelt deloyaal aan de ander die tegengestelde belangen heeft. Om aan niemand deloyaal te zijn worden er geen keuzes gemaakt.

De schoonvader van Josh is dé vader in zijn leven. Hij houdt van hem, is dankbaar voor zijn betrokkenheid en heeft respect voor hem. Zó zou hij ook wel vader willen zijn. Maar als hij de genen van zijn biologische vader heeft, kan hij misschien helemaal geen vader zijn zoals hij zou willen. Dan zou hij ten opzichte van z’n kind, z’n vrouw en ook zijn schoonvader falen! Daarbij komt ook nog dat als hij het wel kan op de manier van z’n schoonvader, zijn eigen vader er nog slechter van af komt dan hij al bekend staat. Dat laatste valt onder onzichtbare loyaliteit want Josh ontdekt dat pas tijdens zijn gesprekken met een therapeut. Van deze onzichtbare loyaliteit is Josh zich niet bewust, maar was doorslaggevend in dat hij geen kinderen wilde. 

Onzichtbare loyaliteit

Je kunt in je doen en laten dingen doen die je liever niet wilt, of juist laten wat je wel wilt, zonder te beseffen wat je drijfveren daarvoor zijn. Vaak is dat gekoppeld aan iemand (in de bloedband) aan wie je loyaal bent om jullie relatie of aan de waarden of daden van die persoon. Dat uit zich vaak in dat je dingen wel anders zou willen, maar dat het niet lukt ook al doe je nog zo je best.

Meer weten over loyaliteit in familiedynamiek? Gerrie Reijersen van Buuren schreef het boek Verbinden met je cliënt over hoe zij als hulpverlener haar cliënten help zich te verbinden met hun dierbaren. Onderliggende, voor iedereen heel herkenbare, familiedynamieken worden erin uitgelegd en uitgewerkt wordt hoe je eigen familiedynamieken je gedrag bepalen ten opzichte van de ander. Of die ander nu je cliënt, collega, vriend, partner of zus is.

Andere boeken van Gerrie Reijersen van Buuren zijn: Verlangen naar erkenning en verlangen naar verbinding.